2. Το πρελούδιο ενός ταξιδιού

(Από Νίκος)

Αθήνα, κάπου αρχές Νοεμβρίου 2022

Βράδυ….κλήση…στην άλλη άκρη ο Στέλιος
Σ: τι κάνεις; Παρατά τα όλα….πάμε στο Βιετνάμ
Ν: τι λες ρε; πότε;
Σ: σε 2 μήνες φεύγουμε
Ν: Μέσα, πάμε! Χα χα !
Σ: μίλησα και με τον άλλο….πάμε λέει, μέσα, κλείσε για τρεις εβδομάδες…φεύγουμε, παράτα τα όλα!
Πάμε Βιετνάμ …. και Καμπότζη να δούμε και τους ναούς.
Ν: Μέσα, πάμε! Πείτε μου πότε θα κλείσετε τα εισιτήρια για να κλείσω τα ίδια.
Σ: έγινε, μιλάμε.

13 ημέρες μετά, μήνυμα στο viber…αρχείο itinenary.pdf…ο κύβος ερίφθη, για κάποιους….
Όσο για εμένα θα με έτρωγε το άγχος και η αγωνία αν θα τελικά τα καταφέρω…μα τελικά να που τα κατάφερα πάλι…
Ο φίλος μου το είχε προαίσθημα και μου το έλεγε, «θα δεις, θα τα καταφέρεις….».
Ένα μήνα μετά ήμουν πια σίγουρος ότι δε θα έχανα με τίποτα αυτό το ταξίδι που χρόνια τώρα είχα στον νου μου….

Έχοντας ήδη περάσει 10 χρόνια μετά το επικό ταξίδι μας στη Λατινική Αμερική με τον Στέλιο, με μια αλλαγή τόπου διαμονής, τρεις αλλαγές σπιτιών και επιπλέον αλλαγή εργασίας εις τριπλούν ήρθε και το κερασάκι στην τούρτα που ακούει στο όνομα «πανδημία του Covid-19». Φόβος, lock down, εμβόλια, καραντίνες, νόσηση, τεστ και ξανά τεστ….Σίγουρα όχι και οι καταλληλότερες συνθήκες για ένα τόσο μακρινό ταξίδι….Με αυτά και εκείνα τα φιλόδοξα σχέδια μας είχαν παγώσει για μια ολόκληρη δεκαετία….Στις μικρές εκδρομές θυμόμασταν τα παλιά και όλο λέγαμε πότε θα έρθει η ώρα να ξαναφύγουμε….με ένα εισιτήριο στην τσέπη, λίγα λεφτά και ένα backpack.

Και να που ήρθε η ώρα…21 Ιανουαρίου ο αττικός ήλιος μας ζέσταινε γενναιόδωρα στο δρόμο για το Ελ. Βενιζέλος. Εκεί βρήκαμε και τον Σταμάτη, παλιό φίλο του Στέλιου και συνταξιδιώτη του σε πολλές από τις αφρικανικές του περιπέτειες.
Μετά τις τυπικές διεκπεραιώσεις εφοδιαστήκαμε με τα απαραίτητα για την ενδιάμεση μας πτήση μέχρι τη Σιγκαπούρη, καθώς η αθλιότητα της Scoot σε τιμές και ποιότητα φαγητού στο αεροπλάνο είναι πλέον παροιμιώδης…
Στις 10 ώρες πτήσης πατήσαμε ρόδα σε ένα από τα άλλοτε πετράδια του στέμματος της Βρετανικής Κοινοπολιτείας. Αφού ξημέρωσε και κόπασε και μια τροπική καταιγίδα, είπαμε να πάμε και μια βόλτα προς το κέντρο της.
Η πόλη-κράτος της Σιγκαπούρης εντυπωσιάζει τον επισκέπτη από το υψηλό βιοτικό της επίπεδο, την βρετανικού τύπου οργάνωσή της και από το αηδιαστικά υγρό της κλίμα. Χωρίς να δούμε και πολλά (ο νους μας ήταν στο Βιετνάμ), αποφασίσαμε να γυρίσουμε πίσω στη δροσιά του εντυπωσιακού αεροδρομίου που για μια δεκαετία κυριαρχούσε στα ετήσια βραβεία Skytrax «Τα καλύτερα αεροδρόμια του κόσμου», χάνοντας την πρωτιά του από το Διεθνές Αεροδρόμιο Hamad του Κατάρ το 2021. Το εντυπωσιακότερο όμως είναι ότι διαθέτει στους χώρους του ένα αξίας 1,3 δισεκ. δολαρίων δεκαώροφο κτίριο σχήματος ντόνατ, με την ονομασία «The Jewel» (μετάφραση «Το κόσμημα»).
Πρόκειται για μια κατασκευή μεταξύ του πύργου ελέγχου και του πρώτου τερματικού σταθμού του αεροδρομίου, που είναι ένα οικοδόμημα από γυαλί και ατσάλι και έχει μέσα ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, από ένα μεγάλο εμπορικό κέντρο μέχρι δάσος και κήπους. Το highlight είναι όμως ένα επταώροφο σιντριβάνι με τον μεγαλύτερο περίκλειστο καταρράκτη στον κόσμο ύψους άνω των 30 μέτρων.
Εντυπωσιακή κατασκευή και ταυτόχρονα ανθρώπινη ματαιοδοξία….από όποια πλευρά και να το δει κανείς δίκαιο θα έχει…
Στον επόμενο τόνο βρεθήκαμε να προσγειωνόμαστε στην εξίσου υγρή πρώην Σαϊγκόν (Saigon) νυν Χο Τσι Μιν (Ho Chi Minh) που αναβαπτίστηκε το 1975 στην κομμουνιστική κολυμβήθρα του Σιλωάμ αφενός για να αποτάξει το αμαρτωλό καπιταλιστικό της παρελθόν και αφετέρου να τιμήσει τον πιο σημαντικό άνδρα που ανέδειξε η γωνία αυτή της Ινδοκίνας για τον 20ο αιώνα.

Και ολίγη από ιστορία
Από τις ενδιαφέρουσες εμπειρίες στη Χο Τσι Μιν είναι η επίσκεψη μουσείο μνήμης από τους πολέμους του Βιετνάμ και της Ινδοκίνας. Μπορεί να έχει έναν τόνο προπαγανδιστικής χροιάς αλλά δυστυχώς λέει πολλές αλήθειες και θέλει γερό στομάχι…Ενημερωτικά να αναφέρουμε ότι οι Αμερικανοί δεν ήταν οι μόνοι που πολέμησαν στο Βιετνάμ. Λίγα χρόνια πιο πριν ήταν οι Γάλλοι και ακόμα πιο πριν οι Ιάπωνες.
Οι Γάλλοι άρχισαν να αναμειγνύονται στα εσωτερικά θέματα του Βιετνάμ το 1792 για να καταφέρουν προς τα τέλη του 19ου αιώνα να προσαρτήσουν το Βιετνάμ στη γαλλική Ινδοκίνα. Η Ιαπωνία κατέλαβε το Βιετνάμ κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου και η Γαλλία θέλησε να επαναφέρει την προηγούμενη κατάσταση αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου.

Λογάριαζε όμως χωρίς τον ξενοδόχο….
Το 1941 ιδρύθηκε από τον Χο Τσι Μιν το Βιετ Μιν (απλούστερα Βιετμίν) ένα κομμουνιστικό απελευθερωτικό κίνημα. Την ημέρα της παράδοσης της Ινδοκίνας στην Ιαπωνία το Βιετμίν έκανε μια συμφωνία. Θα άφηνε τους Ιάπωνες να δρουν ανεμπόδιστοι, με την προϋπόθεση να αφήσουν τον εξοπλισμό τους στους Βιετναμέζους. Μετά την ήττα των Ιαπώνων τον Αύγουστο του 1945 οι αντάρτες Βιετμίν κατέλαβαν το Ανόι στο βορά και έφτιαξαν μια μεταβατική κυβέρνηση, η οποία κήρυξε την εθνική ανεξαρτησία της χώρας στις 2 Σεπτεμβρίου 1945.

Η μεταβατική κυβέρνηση της Γαλλίας αντέδρασε και το 1946 έστειλε στρατεύματα ώστε να καταστείλουν την εξέγερση και σύντομα άρχισε ο ανταρτοπόλεμος των Βιετμίν ενάντια στους Γάλλους. Ο πόλεμος της Ινδοκίνας συνεχίστηκε μέχρι τις 20 Ιουλίου 1954, λήγοντας τελικώς μετά την επικών διαστάσεων νίκη των Βιετναμέζων επί των Γάλλων στη μάχη του Ντιεν Μπιεν Φου. Τον ίδιο χρόνο η αποδυναμωμένη Γαλλία στο Συνέδριο της Γενεύης αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Βιετνάμ, αλλά χώρισε προσωρινά τη χώρα στα δύο, κατά μήκος του 17ου Παράλληλου, ορίζοντας ότι η ενοποίηση θα έπρεπε να γίνει με γενικές εκλογές μέσα στο 1956. Εν τω μεταξύ όμως, το Νότιο Βιετνάμ, νωρίτερα αυτοκρατορικό, ανακηρύχθηκε ως δημοκρατία από τον Νγκο Ντιν Νιεμ, ο οποίος είχε την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, που δεν ήθελαν την επικράτηση των κομμουνιστών του Χο Τσι Μιν σε όλη τη χώρα.

Στην άλλη πλευρά του Ειρηνικού, στις Ηνωμένες Πολιτείες, μεσούντος του ψυχρού πολέμου, επικρατούσε η θεωρία του ντόμινο, μια γεωπολιτική θεωρία η οποία υποστήριζε ότι εάν μια χώρα σε μια περιοχή ερχόταν υπό την επιρροή του κομμουνισμού, τότε οι γύρω χώρες θα ακολουθούσαν σε ένα φαινόμενο ντόμινο. Η θεωρία του ντόμινο χρησιμοποιήθηκε από διαδοχικές κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου για να δικαιολογήσουν την ανάγκη αμερικανικής επέμβασης σε όλο τον κόσμο. Φυσικά δε θα αποτελούσε την εξαίρεση το Βιετνάμ….
Ουσιαστικά αυτό που έγινε είναι ότι οι Γάλλοι παρέδωσαν τη σκυτάλη στις ΗΠΑ οποίες και επιδόθηκαν σε έναν αγώνα ενίσχυσης του νοτίου Βιετνάμ σε άψυχο και έμψυχο υλικό. Το 1965 ο αριθμός των ανδρών ξεπέρασε τις 500.000, παράλληλα με το συνεχές σφυροκόπημα του βόρειου Βιετνάμ από αέρος (που απειλούσε να το γυρίσει στη Λίθινη Εποχή). Ακολούθησε η επέκταση του πολέμου στα γειτονικά Καμπότζη και το Λάος με σκοπό τη διακοπή των γραμμών ανεφοδιασμού των Βιετκόνγκ, που δρούσαν επιτυχημένα με τακτικές ανταρτοπόλεμου τόσο στη μεθόριο με το Νότιο Βιετνάμ όσο και στα μετόπισθεν.

Το 1968, το Βόρειο Βιετνάμ ξεκίνησε την επίθεση του Τετ η οποία κατάφερε να αιφνιδιάσει τους Αμερικανούς και τα κομμουνιστικά στρατεύματα να φτάνουν μέχρι τη Σαϊγκόν και το προαύλιο της αμερικανικής πρεσβείας. Αν και η επιχείρηση τελικά στρατιωτικά απέτυχε, η κοινή γνώμη στις ΗΠΑ άλλαξε στάση και ο πόλεμος στο Βιετνάμ άρχισε να κατακρίνεται. Εξαιτίας του μεγάλου κόστους του πολέμου, της ολοένα και μικρότερης ανεκτικότητας των Αμερικανών πολιτών στο θέαμα των νεκρών στρατιωτών τους και της γενικότερης εσωτερικής αντιπολεμικής κατακραυγής, τα αμερικανικά στρατεύματα άρχισαν να αποχωρούν από το Βιετνάμ το 1973 και τελικώς το Βόρειο Βιετνάμ άρχισε μια πλήρους κλίμακας επίθεση το 1974, που έληξε στις 30 Απριλίου 1975 με την πτώση της Σαϊγκόν. Οι εικόνες των Αμερικανών να φεύγουν με ελικόπτερα από την ταράτσα της πρεσβείας τους στη Σαϊγκόν ακόμα στοιχειώνουν την αμερικανική συλλογική μνήμη, όπως φάνηκε και από τις παρόμοιες εικόνες που ζήσαμε από την πτώση της Καμπούλ στα χέρια των Ταλιμπάν πριν 2 χρόνια. Λένε πως μερικές φορές η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα και φαίνεται πως έχουν δίκαιο.

Στις 2 Ιουλίου 1976, το Βόρειο και το Νότιο Βιετνάμ ενώθηκαν και σχημάτισαν τη Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Βιετνάμ. Ο πόλεμος ρήμαξε το ανθρώπινο και υλικό δυναμικό του Βιετνάμ, με το συνολικό αριθμό των νεκρών να κυμαίνεται από 1 έως 4 εκατομμύρια.

Οι συνέπειες του πολέμου όμως δεν εξαφανίστηκαν….
Ένα από τα πιο συγκλονιστικά εκθέματα στο μουσείο μνήμης είναι οι συνέπειες της χρήσης χημικών (διοξίνες) από τους Αμερικάνους. Στόχος αυτής της επιχείρησης ήταν η απογύμνωση των δέντρων στα δάση και τις αγροτικές περιοχές, περιοχές στις οποίες οι αντάρτες έβρισκαν κάλυψη και τροφή. Υπολογίζεται ότι οι ΗΠΑ έριξαν περισσότερα από 40 με 50 εκατομμύρια λίτρα του Agent Orange (Πορτοκαλί Παράγοντας) στο Βιετνάμ και το Λάος.

Εκτιμάται από το Βιετνάμ πως η χημική αυτή ουσία σκότωσε ή ακρωτηρίασε 400.000 ανθρώπους και είναι υπεύθυνη για 500.000 παιδιά γεννημένα με δυσμορφίες. Απώλειες εμφανίστηκαν και στην αμερικανική πλευρά: μέχρι στιγμής 19 ασθένειες που έχουν σχετιστεί επίσημα με την έκθεση στον Πορτοκαλί Παράγοντα και πολλοί βετεράνοι του πολέμου (υπολογίζονται σε 300.000) υποφέρουν. Παράλληλα υπάρχουν ακόμα και σήμερα εκτάσεις που δεν είναι γόνιμες και κατάλληλες για αγροτική καλλιέργεια εξαιτίας της χρήσης των χημικών.

Στο υπέδαφος, και ειδικά σε απομονωμένες ορεινές περιοχές, υπάρχει ένας ακόμη αόρατος κίνδυνος: νάρκες, εκρηκτικά και πυρομαχικά που παραμονεύουν το θάνατο. Όπως μας πληροφόρησαν, μετά την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των ΗΠΑ και του Βιετνάμ το 1994 ξεκίνησε ένα μεγάλο έργο καθαρισμού των πεδινών περιοχών από νάρκες και εκρηκτικά με τη συνδρομή και άλλων χωρών όπως της Δανίας, της Γερμανίας, της Ελβετίας, της Νορβηγίας κτλ. Οι καθαρισμοί ακόμη συνεχίζονται αλλά πολλές ορεινές περιοχές θεωρούνται ακόμη επικίνδυνες.

Η επόμενη μας στάση θα μας έβαζε σε ένα πιο χαλαρό κλίμα, απομακρύνοντας τη βαριά σκιά του πολέμου, σημαίνοντας ταυτόχρονα και την έναρξη της πορείας μας προς το βορρά.